Şaşılık nedir?

Şaşılık basitçe her iki gözün paralel duruşunun bozulması olarak adlandırılır. Gözler normalde paralel durma; birlikte hareket etme, bir objeye sabitlenme ve hareketli objeleri izleme özelliğine sahiptir. Bu fonksiyonlardaki bozukluklar çeşitli tiplerde şaşılıklara neden olur.

Şaşılığın tespiti neden önemli, sadece kozmetik mi?

Toplumda % 2-4 sıklıkta gözlemlenir. Sebebi en sık ailesel yatkınlık olabildiği gibi birçok faktöre bağlı olabilir. Özellikle 0-2 yaş grubunda göz tembelliği ve üç boyutlu görme, derinlik hissi gelişimi yönünden şaşılık önemlidir. Ayrıca şaşılık bebekte olabilecek göz tümörlerinin de % 20 sinin ilk bulgusudur. Yani gözdeki başka hastalıklarında ilk bulgularından biri olabileceğinden erken tanısı ve varsa altta yatan nedenin belirlenmesi önemlidir.

Doğumsal oluyorsa çocuklarda ne zaman göz muayenesi yapılmalı?

Aslında doğumla beraber muayene başlar. Çünkü şaşılıktan önce doğumsal katarakt ayrıca erken doğumdan kaynaklanabilen, gözün sinir tabakasının etkilenmesi sonrasında körlük sebebi olabilen prematür retinopatisi (ROP) gibi erken tedavi gerektiren hastalıkların değerlendirmesi açısından önemlidir. Doğumsal katarakt açısından basitçe yapılabilen kırmızı yansıma testi ilk 1-2 ay içinde çocuk doktoru veya göz hekimi tarafından rutin olarak yapılmalıdır. Şüphelenilen hasta hemen göz hekimine yönlendirmelidir. Prematüre bebeklerde ise gerekli özel muayeneler mutlaka göz hekimi tarafından yapılmalıdır.

Şaşılık tedavisi ne zaman başlamalı?

Bebeklerde görme 4 aylıkken başladığından ilk 6 ay içinde zaman zaman gözde kayma ortaya çıkabilir. Doğumdan sonraki altıncı ayda belirgin olan şaşılıklar bu yaştan itibaren tedavi edilmelidir. Sanılanın aksine şaşılık sadece bir çocukluk hastalığı değildir en erken dönemde tedavisi en avantajlı olmasına rağmen her yaşta tedavi edilebilir.

Şaşılık zamanla çocuk büyüdükçe düzelebilir mi?

Hiçbir şaşılık tedavisiz düzelmez. Sadece yalancı şaşılıklar göz kapağındaki yapısal bir değişiklikten kaynaklandığı için kapak yapısı geliştikçe görüntü olarak düzelir. Ancak şaşılığın yalancı olup olmadığının ayrımı uzman bir doktor tarafından yapılmalıdır. Ayrıca yalancı şaşılık ve gerçek şaşılığın birlikte bulunduğu pek çok olgu mevcuttur.

Göz Tembelliği (ambliyopi) Nedir

Toplumda göz tembelliği diye bilinen durum; görmek için hiçbir yapısal bozukluğu olmayan gözlerde şaşılık, kırma kusuru, iki göz arasında kırma kusurunda fark olması ve katarakt gibi nedenlerle gözün az görmesi sonucu gelişebilir. Gözlükle düzeltme yapılmasına rağmen tembel olan göz, diğer göze göre az görür. Göz tembelliği küçük yaşlarda normal göz muayenesi ile kolaylıkla teşhis ve tedavi edilebilen bir rahatsızlıktır. Tedavide sinir sisteminin esnek olduğu ilk 2 sene çok önemlidir. Bu nedenle tüm çocuklar en geç okul öncesi 3,5-4 yaşlarda, aile hikâyesi olanlar ise 1-2 yaşından itibaren göz muayenesi olmalıdır.

Göz tembelliğinin tedavisi nasıl yapılır?

Öncelikle nedene yönelik tedavi uygulanır. Yani katarakt veya göz kapağı düşüklüğü gibi bir sebep varsa bunlara yönelik cerrahi yapılır. En sık kırma kusuru mevcuttur ki bu durumda gözlük veya kontakt lens kullanımı uygulanır. Tembelliği yenebilmek için kapama tedavisi denilen sağlam göz belirli sürelerde kapatılarak tembel göz çalıştırılarak görme keskinliği artırılmaya çalışılır. Diğer bir yöntemse penalizasyon denen sağlam gözdeki görüntünün %1’ lik atropin denilen damla ile bulanık hale getirilerek, tembel gözün fiksasyona zorlanmasıdır. Aşırı içe kayması olan hasta hariç göz tembelliği kapama tedavisi (nörovizyon), şaşılık cerrahisinden önce tedavi edilmelidir.

Kapama tedavisini kaç yaşına kadar yapmalıyız?

Kesin olarak kaç yaşa kadar yapılabileceği tartışmalı olmakla beraber 12 yaşa kadar tedaviye olumlu yanıt alınabilmektedir. Hatta daha önce tedavi almamış olanlarda 13-17 yaşlarda da fayda sağlamaktadır. Son dönemlerde ise orta derecede göz tembelliği olan 9-55 yaş arası hastalarda, FDA onaylı bilgisayarla uygulanan görsel uyaran programlarının (nörovizyon) faydası olduğunu da görmekteyiz.

İleri yaşlarda da şaşılık olur mu?

Doğumsal olabildiği gibi sonradan ortaya çıkabilir. Dolayısıyla ileri yaşlarda da travmaya, enfeksiyonlara, damarsal bozukluklara, tümöre, göz kas hastalıklarına veya çeşitli nörolojik rahatsızlıklara bağlı şaşılık ortaya çıkabilir. Erişkin yaşta oluşan şaşılıkta en sık belirti çift görmedir. Çocukluk çağından beri olan ve erişkin yaşlarda devem eden şaşılıklar ise erişkinlerde estetik dışında önemli bir sorun yaratmayabilir. Bu durum bile insan psikolojisi açısından önemlidir.

Şaşılık gözlükle mi ameliyatla mı düzeltilir?

Şaşılık tedavisi ameliyatla, gözlükle ve sadece izleme ile yapılabilir. Bu tedavi şekillerinden hangisinin gerekli olduğu uzman hekiminizce belirlenir. Bebeklerin çok küçükken bile gözlük takması veya ameliyat edilmesi gerekebilir. Şaşılık tipe bağlı olmakla birlikte şaşılıkta cerrahi tedavi başarısı % 80-90 dır.

Şaşılık Cerrahisi Neden Yapılmalı

Şaşılık tedavisi sadece kaymanın düzeltilmesi için yapılmaz. Çocukluk çağında çoğu kişinin sahip olduğundan değerini bilemediği, iki gözle bakmanın bize kazandırdığı derinlik hissi ve üç boyutlu görmeyi korumak için erken dönemde yapılmalıdır. Ayrıca gözlerin pozisyonu düzeltilerek normal yüz görünümünü elde etmek yani kozmetik amaçlı, hastanın psikolojisini düzeltmek ve ileri yaş şaşılıklarında çift görmeyi tedavi etmek amacıyla yapılır

Şaşılık Tedavisi Lazerle mi yapılır?

Şaşılık cerrahisinde lazer kullanımı söz konusu değildir. Dünyada böyle bir cerrahi uygulayan merkez bulunmamaktadır. Ancak 16 yaş sonra gözlükle düzelen şaşılıklarda seçilmiş ve uygun olan hastalarda excimer lazer (gözlüklerin giderilmesi ) ameliyatı ile şaşılığın düzeltilmesi mümkündür. Bu bir şaşılık operasyonu değildir.

Sonuç

Şaşılığı kozmetik bir problem olarak algılamamalıyız. Özellikle çocukluk çağında başka hastalıkların belirtisi olabileceğini de düşünerek hareket etmeliyiz. Altta yatan bir neden yoksa da normal göz hareketlerini sağlamak, göz tembelliğinin önlenmesi ve üç boyutlu görmenin gelişimini sağlamak için şaşılık hastalarının en erken dönemde tedavileri planlanarak takibe alınmaları gerekir.